نگاهی آماری به جلوه‌هایی از نقض حقوق بشر در ایران در سالی که گذشت- ۱۴۰۰

 سال ۱۴۰۰ تصویری بارز از تداوم نقض حقوق بشر در ایران را روایت می‌کند. تهدید مستمر حق آزادی اندیشه و بیان، برخورد با معترضان مسالمت ‌جو، افزایش فشار بر اتنیک‌ ها و اقلیت ‌های دینی و مذهبی، محاکمه و آزار کنشگران حقوق بشر و اعدام نوجوانان در ایران، معضل کودکان کار و فقدان الزام به رعایت حقوق زنان و اقلیت‌های جنسی و جنسیتی در کشور، وضعیت دوتابعیتی‌‌ها، وضعیت بد بازداشتگاه‌ها و زندان‌ها به ویژه در شرایط شیوع ویروس کرونا در کشور، بدرفتاری و شکنجه‌های مکرر بازداشت شدگان، وضعیت نابه‌سامان زندان‌ها و شلاق زدن به عنوان مجازات در کنار محروم کردن زندانیان عقیدتی از دسترسی به امکانات پزشکی و تبعید زندانیان سیاسی تنها نمونه‌هایی از نقض روزمره حقوق بشر در ایران هستند.

بر اساس داده های ۶۷۲۲ گزارش ثبت شده در مرکز آمار، نشر و آثار مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران در سالی که گذشت (اول فروردین ۱۴۰۰ تا ۲۵ اسفند ۱۴۰۰) بازداشت ۱۷۴۳ شهروند در ایران مبنای عقیدتی یا سیاسی داشت، علاوه بر این موارد، ۱۴۱ بازداشت نیز مرتبط با سبک زندگی افراد بود.

از جمله مهمترین موارد بازداشت می‌توان به ۱۰۴۷ مورد از بازداشت در رسته حق آزادی اندیشه و بیان، ۲۲ مورد بازداشت فرد زیر ۱۸ سال، ۱۱۷ مورد از بازداشت کارگران و فعالین کارگری و اصناف، ۹۲ مورد از بازداشت فعالین در رسانه‌ها و فضای مجازی، ۶۴ مورد از بازداشت اقلیت‌های مذهبی، ۶ مورد از بازداشت زنان معترض و فعالین حقوق زنان و ۳۷۰ مورد از بازداشت افراد با خواستگاه اتنیکی اشاره داشت. هر چند اتهام ۳۴۷ تن از این بازداشت شدگان مشخص نیست اما بر اساس نشانه ها و سابقه عمل نهاد امنیتی در مناطق مورد اشاره این تعداد بازداشت در رسته حقوق قومی-ملی لحاظ شده است.

علاوه بر این موارد، در جریان اعتراضات مردمی که از شب پنجشنبه ۲۴ تیرماه در استان خوزستان در اعتراض به بی آبی و سوء مدیریت مسئولان، در این استان آغاز و به شهرهای مختلف برخی دیگر از استان ها نیز گسترش پیدا کرد، علاوه بر ده ها کشته و زخمی صدها شهروند معترض نیز بازداشت شدند.

همچنین، تجمعات اعتراضی کشاورزان اصفهانی و شهروندان حامی مطالبات آنان با حضور گسترده نیروهای انتظامی و امنیتی جهت پایان دادن به تجمع، به خشونت کشیده شد. به دنبال ورود نیروهای انتظامی و امنیتی که با ضرب و شتم و تیراندازی به سوی معترضین همراه بوده، دستکم ۲۱۴ نفر از جمله ۱۳ کودک بازداشت شدند.

فارغ از ۱۷۴۳ بازداشت که مبنای سیاسی یا عقیدتی داشتند، حداقل ۱۳۰ شهروند دیگر نیز صرف انتخاب سبک زندگی و شرکت در مهمانی‌های خصوصی در شهرهای مختلف ایران بازداشت شدند. این دستگیری‌ها در حالی است که ورود به حریم خصوصی شهروندان و تفحص در شیوه زندگی آنان مغایر با قانون و اصول پذیرفته شده حقوق بشری است.

همچنین ۱۱ تن به دلیل فعالیت در زمینه مدلینگ، موسیقی و رقص نیز بازداشت شدند.

از سوی دیگر دادگاه‌های عمومی و انقلاب در سراسر کشور با صدور رای در ۳۱۰ پرونده جمعاً ۱۲۷۶۰ ماه حبس تعزیری و ۵۵۶ ماه حبس تعلیقی برای متهمان عقیدتی یا امنیتی صادر کردند. طی محاکمات مورد اشاره علاوه بر حبس، جریمه های نقدی صادر شد که رقم کلی آن بالغ بر ششصد و شصت و هفت میلیون و دویست و پنجاه هزار تومان برآورد می‌شود.

به دلیل سکوت خانواده ها و همینطور نهادهای دولتی آمار دقیقی از میزان کودک آزاری های صورت گرفته در دست نیست اما دست کم ۷۷۶۴ مورد کودک آزاری و ۱۶ مورد تجاوز و آزار جنسی به کودکان، ۱۶ مورد قتل کودکان، ۴ مورد قتل ناموسی، ۳ مورد خودسوزی، ۹۲ مورد خودکشی کودکان، ۳ مورد اسید پاشی، ۲۹ مورد فروش و قاچاق کودکان، ازدواج بیش از ۲۰ هزار کودک و بیش از ۳ میلیون کودک محروم از تحصیل در این سال بنابرگزارشات جمع آوری شده مستند شده است.

هرچند در سایه بی توجهی سازمان های متولی و همچنین وجود مافیای سواستفاده از کودکان کار در کشور آمار دقیقی از تعداد کودکان کار و خیابان توسط مسئولان مربوطه ارائه نمی شود، با اینحال بر اساس برآورد انجمن علمی مددکاری اجتماعی ایران در سال ۱۴۰۰، حداقل هفت میلیون کودک کار در ایران مشغول به فعالیت هستند.

در ادامه باید به عدم توقف احکام ”غیر انسانی“ در سال گذشته اشاره کرد، مجازات‌هایی که با روح حقوق بشر و کرامت انسانی فاصله‌ای آشکار دارند. از جمله این موارد میتوان به صدور ۱ حکم قصاص چشم اشاره داشت.

از خیل انبوه گزارشات باید به صدور حکم ۴۰۸۱ ضربه شلاق برای شهروندان ایرانی در دادگاه‌های مختلف سراسر کشور و همچنین اجرای احکام ۳۹۷ ضربه شلاق اشاره کرد.

در سال ۱۴۰۰، زنان ایرانی نیز همچون سایر اقشار سال دشواری را تجربه کردند، علاوه بر نواقص قانونی و عدم تضمین برابری‌های جنسی در صحنه اجتماع و قانون باید به ثبت دستکم ۲۱۵۹۴ مورد گزارش خشونت خانگی علیه زنان اشاره کرد. در همین سال ۱۲ مورد اسیدپاشی، ۴ مورد تجاوز و آزار جنسی، ۱۵ مورد قتل زنان، ۱۰ مورد خودسوزی، ۴ مورد خودکشی و ۲۰ زن نیز قربانی قتل‌های ناموسی توسط خانواده‌های خود شدند.

در طول سال ۱۴۰۰، مجموعا ۲۰۳ شهروند هدف شلیک نیروهای نظامی قرار گرفتند، که از میان آنها ۹۱ شهروند جان خود را از دست دادند، که این آمار شامل جان باختن ۲۶ کولبر، ۱۳ سوختبر و ۵۲ شهروند میشود. ۱۱۲ شهروند نیز به واسطه شلیک بی ضابطه ارگانهای نظامی مجروح شدند که از این تعداد ۸۲ نفر کولبر، ۱۸ شهروند عادی و ۱۲ نفر سوختبر هستند.

لازم به ذکر است که ۳۴ کولبر دیگر نیز به واسطه شرایط اقلیمی و جغرافیایی مانند سرمازدگی و سقوط از ارتفاع دچار حادثه شدند، که از این تعداد ۲۱ کولبر زخمی شدند و ۱۳ کولبر جان باختند.

در کنار قتل‌هایی که به صورت مشخص بر اثر عملکرد نیروهای نظامی صورت گرفت، دست‌کم ۲۵ شهروند به واسطه انفجار مین در مناطق مختلف کشور جان خود را از دست دادند؛ همین‌طور ۶۵ تن دیگر زخمی شدند. عمده این مین‌ها بازمانده از زمان جنگ است که دولت ایران مسئولیت مشخصی در خنثی کردن آنان یا محصور کردن مناطق آلوده به هدف ایجاد امنیت شهروندان و حفظ جان آنان را دارد.

همچون تمام دهه‌های اخیر پس از انقلاب ۵۷، اعدام در ایران از برجسته‌ترین جلوه‌های نقض حقوق بشر محسوب می‌شود. در سال ۱۴۰۰ دست کم ۳۳۳ شهروند از جمله ۱۲ زن و ۳ کودک-مجرم اعدام شدند. همچنین طی این تاریخ، ۱۰۵ تن دیگر به اعدام محکوم شدند.

در رسته حقوق زندانیان در سال ۱۴۰۰، ۴۲ مورد ضرب و شتم زندانیان، ۲۴۸ مورد عدم رسیدگی یا محرومیت از خدمات پزشکی زندانیان، ۶۸ مورد انتقال غیرقانونی زندانی به سلول انفرادی، ۱۹۳ مورد اقدام به اعتصاب غذای زندانیان، ۹۳ مورد انتقال اجباری یا تبعید زندانیان، ۲۰۷ مورد تهدید و اعمال فشار به زندانی، ۱۵ مورد جلوگیری از ملاقـات بـا زندانی، ۱۷ مورد شکنجه روحی و فیزیکی، ۲۱ مورد مرگ زندانی بر اثر بیماری، ۱ مورد خودکشی و ۱ مورد خودسوزی زندانی، ۵ مورد قتل زندانی توسط ماموران، ۹۳ مورد عدم دسترسی به وکیل، ۱۸۸۹ مورد نگهداری زندانی در محیط نامناسب، ۳۴ مورد اعتراف گیری، ۲۰۳ مورد عدم تفکیک جرایم زندانی و ۸۸ مورد محرومیت از مرخصی استعلاجی گردآوری شده است. هم چنین ۱۹۹ مورد بی خبری و ۲۷۰ مورد بلاتکلیف نگاه داشتن بازداشت شدگان گردآوری شده است.

در همین دوره زمانی دست کم ۱۰۶۶۹ کارگر اخراج یا بیکار شدند، ۷۶۴ تن در ســـوانح کاری کشته و ۹۴۴۱ مورد صدمات جسمی به کارگران در حین کار گزارش شده است. افزون بر این،۸۲۱۰ مورد بلاتکلیفی، ۹۹۳۷۲۶ مورد نبود بیمه، ۶۸ مورد تعطیلی کارخانه به ثبت رسیده است. همچنین، دستکم ۳۱۶۷۲ کارگر نیز از معوقات مزدی خود خبر دادند، مجموعا این تعداد دستکم ۱۳۱۷ ماه حقوق طلبکار بودند.

۲۷۶۹ تجمع اعتراضی در سال ۱۴۰۰ در ایران شکل گرفت، از این میان ۶۱۰ تجمع کارگری، ۱۷۶۹ مورد تجمع صنفی، ۸۰ تجمع در حوزه اندیشه و بیان، ۴۸ تجمع دانشجویی و ۲۶۲ تجمع از شهروندانی که بیشتر آنها مالباختگان و یا دیگر افرادی هستند که حق شهروندیشان تضییع شده، به دلیل عدم احقاق خواسته ها و مطالباتشان در ۲۴ استان تجمعات اعتراضی برگزار کردند. در همین رابطه ۳۹۲ اعتصاب صنفی و ۳۶۸ اعتصاب کارگری نیز برگزار شد.

قطعا آمارهای ارائه شده نمی‌تواند آینه تمام نمای وضعیت حقوق بشر در ایران محسوب شود؛ زیرا دولت ایران به سازمان‌های مستقل مدافع حقوق بشر اجازه فعالیت آزادانه و دسترسی به منابع لازم را نمی‌دهد؛ بنابراین این گزارشات را باید حداقل تعریف وضعیت حقوق بشر در ایران دانست که صرفا توسط نهادهای مدنی ازجمله هرانا گزارش شده‌اند و به واسط نهاد آمار این تشکل گردآوری و ثبت شده‌اند.

در صورت تمایل برای کسب اطلاعات بیشتر به گزارش سال ۲۰۲۱ این سازمان که اخیرا منتشر شده مراجعه نمایید. میتوانید فایل پی دی اف تصاویر این گزارش را از اینجا دانلود کنید.